Ons antwoord op ASW-dreigingen
De moderne, conventionele onderzeeboot opereert vaak in ondiep water en in kustgebieden. Daar is deze bijzonder kwetsbaar voor ASW-dreigingen (Anti-Submarine Warfare) vanuit de lucht. Door deze ondiepe wateren en de nauwe operatiegebieden zijn typische ontwijkingsmanoeuvres zoals: duiken, gebruik maken van verschillende zout- of temperatuurlagen en ontsnappen naar dieper water, vaak geen optie.
ASW-helikopters uitgerust met dompelende sonar en lichtgewicht torpedo's vormen onder deze omstandigheden een aanzienlijke bedreiging. Diehl Defence en thyssenkrupp Marine Systems hebben samen IDAS ontwikkeld, dat de onderzeeboot in staat stelt om onder water actief de strijd aan te gaan met bedreigingen vanuit de lucht, zonder de eigen sensoren bloot te stellen.
Operationeel concept
Zodra de bemanning van de onderzeeboot een potentiële dreiging signaleert, is IDAS klaar voor gebruik. Afstand en peiling worden bepaald/geschat door de sensor van de onderzeeboot en het sensor data management-systeem. Zodra de commandant toestemming geeft, lanceert de operator de doelzoeker. Bij een inzet loopt de onderzeeër niet het risico te worden opgespoord door optische of ESM-sensoren op de mast of door op te duiken
//Figuur 1: Operationeel concept IDAS//
Onder water begeeft de raket zich in de richting van het doel, breekt vervolgens het wateroppervlak, versnelt tot cruising snelheid en vliegt in de richting van het verwachte doelgebied. De operator aan boord van de onderzeeboot houdt de controle over de raket (de zogeheten "human in the loop"), terwijl de onderzeeboot verborgen blijft. Dit stelt de operator in staat het doel te wijzigen of de missie af te breken. In het onwaarschijnlijke geval dat de verbinding wegvalt (bijvoorbeeld door een breuk in de optische vezel), blijft het projectiel werken volgens de operationele instellingen, wat inhoudt: het aanvallen van het laatst geselecteerde of het meest waarschijnlijke doel, mits dit in overeenstemming is met de regels voor het aangaan of afbreken van de missie.
Aanvullend kan de "human in the loop" het systeem opdracht geven om secundaire taken te vervullen. Denk hierbij aan bijvoorbeeld het treffen van oppervlaktedoelen wanneer een zware torpedo niet geschikt is. En het verschaft de commandant van de onderzeeboot de middelen voor escalatie passend bij de operationele situatie van dat moment. De integratie van een GPS- of andere satellietnavigatiesysteemsensor maakt zelfs het in vizier brengen van landdoelen mogelijk (b.v. ter ondersteuning van SOF-operaties).
Systeembeschrijving – technisch concept
Als basis voor het door de industrie gefinancierde IDP, dat in 2012 van start ging, heeft het IDAS-consortium een reeks vereisten gedefinieerd.
Deze werden opgesteld in samenwerking met onderzeebootdeskundigen van de Duitse en andere marines. Enkele van de belangrijkste vereisten zijn:
- Een systeembereik van meer dan 15 kilometer.
- Een lanceringsdiepte onder periscoopdiepte (vergelijkbaar met bijvoorbeeld het Sub Harpoon Raketsysteem).
- Zo min mogelijk beperking van de manoeuvreerbaarheid van de onderzeeboot tijdens de inzet van de raketten.
- Volledige controle van de operator over het wapen tijdens de volledige duur van de inzet.
- Gebruik maken van bestaande wapenbuizen en infrastructuur voor het laden en opslaan van wapens.
- Minimale integratie-inspanning (stand-alone integratie).
- Volledige integratie met het gevechtssysteem van de onderzeeboot als groeimogelijkheid.
Het systeem bestaat uit verschillende hoofdcomponenten, die in de volgende subhoofdstukken worden beschreven.
De IDAS-raket
De IDAS-raket is een autonome raket met vaste brandstof en een beeldvormende infraroodzoeker, die is gebaseerd op de technologie van bestaande, geavanceerde programma's. Tijdens de volledige duur van de missie is deze via een optische vezel verbonden met het gevechtssysteem van de onderzeeboot.
De raketmotor wordt ontstoken nadat de raket de wapenbuis heeft verlaten en een veilige afstand tot de onderzeeboot heeft bereikt. De raket draait in de richting van het doel en vliegt naar het oppervlak. Nadat de raket het doel heeft gedetecteerd met behulp van de infraroodzoeker, richt deze zich op het doel en vernietigt het.
Elke IDAS-raket is uitgerust met een optische vezel die zich in een spoelsysteem aan de achterkant van de raket bevindt en de effector met de operator verbindt. Deze optische vezelverbinding maakt een continue overdracht van beelden van de infraroodzoeker van de raket naar het scherm van de operator mogelijk en stelt de operator in staat het door de zoeker geselecteerde doel te verifiëren en de raket opdracht te geven – of zo nodig te corrigeren – richting het gekozen trefpunt te gaan.
De vleugels en vinnen zijn opgevouwen langs de raket als deze opgeborgen is en worden uitklapt op veilige afstand van de onderzeeboot na lancering.
Ejectiecontainer
Het IDAS-systeem maakt gebruik van een ejectiecontainer voor het opslaan en het afzonderlijk lanceren van de raketten uit een torpedobuis, met gebruikmaking van een volledig geïntegreerd, afzonderlijk stuwkrachtzuigersysteem voor elke raket. De ejectiecontainer heeft de afmetingen en het gewicht van een gebruikelijke zware torpedo. Dit maakt een gemakkelijke integratie mogelijk bij het bouwen van nieuwe onderzeeboten en bij refit-oplossingen voor bestaande onderzeeboten.
Naast de IDAS-raketten bevat de ejectiecontainer besturingselektronica voor het uitwerpen van de raketten en een raketafweersysteem.
Raketbesturingssysteem – de integratieaspecten
Het raketbesturingssysteem is een mens-machine-interface, die volledig kan worden geïntegreerd in het bestaande wapenbesturingssysteem van de onderzeeboot (de geïntegreerde versie), of gedeeltelijk (de platte vlakke versie) door gebruik te maken van een afzonderlijk Missile System Control Panel en extra interface-eenheden. De volledig geïntegreerde versie levert meer gebruiksgemak, maar vergt meer integratie-inspanningen. Deze wordt aanbevolen voor nieuwe onderzeebootprojecten of upgrades halverwege de levenscyclus.
Voor het upgraden van onderzeeboten die al in dienst zijn of die worden voorbereid op het overgaan op deze technologie, is een vlakke integratie waarschijnlijk een betere oplossing in verband met de verhouding tussen de integratie-inspanningen en de geleverde prestaties. Ongeacht de keuze die gemaakt wordt, beide configuraties profiteren van dezelfde kerncapaciteiten en eigenschappen.
Programmastatus
Een IDAS-raket werd al succesvol gelanceerd vanaf een onderzeeboot van de Duitse marineklasse 212A. Bij deze (derde) lancering werden verschillende belangrijke aspecten van integratie in de onderzeeboot gedemonstreerd. Deze lancering werd opnieuw op de voet gevolgd door tal van geïnteresseerde NAVO- en niet-NAVO-marines.
In mei 2015 werden de basale ontwerpbeslissingen bevestigd bij lanceringstesten op de werf van thyssenkrupp Marine Systems.
Na het uitvoeren van verschillende afwikkeltests met het optische spoelsysteem onder verschillende operationele omstandigheden, inclusief een ontstoken raketmotor, werden verdere tests met onderzeeboten van de Koninklijke Noorse Marine voorbereid.
In 2016 werden laad- en ontlaadtesten van het systeem en later lanceringstesten door het schip HNoMS "Uredd" met succes volbracht. Het consortium sloot het IDP in mei 2017 af met technische ontwikkelingstests in samenwerking met de Koninklijke Noorse Marine.
In 2019 heeft het Duitse inkoopagentschap BAAINBw een Request for Proposal gestuurd naar het IDAS-con-sortium met betrekking tot de definitieve ontwikkeling en kwalificatie van het IDAS-systeem en de integratie ervan in de HDW-klasse 212A onderzeeboten van de Duitse marine.